Επικίνδυνοι συνδυασμοί βοτάνων: τι πρέπει να γνωρίζετε

Η χρήση των βοτάνων αποτελεί πρακτική αιώνων και συνεχίζει να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στη σύγχρονη εποχή, είτε ως εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση είτε ως συμπλήρωμα της συμβατικής ιατρικής.

Ωστόσο, παρά την ευρεία χρήση τους, τα βότανα δεν είναι πάντα ακίνδυνα, ειδικά όταν συνδυάζονται μεταξύ τους ή με φαρμακευτικές ουσίες.

Αυτό το άρθρο εξετάζει αναλυτικά τους πιο επικίνδυνους συνδυασμούς βοτάνων, εξηγεί γιατί ενέχουν κινδύνους και παραθέτει επιστημονικές μελέτες που τεκμηριώνουν τις αλληλεπιδράσεις αυτές.

Γιατί οι συνδυασμοί βοτάνων μπορεί να είναι επικίνδυνοι

Μηχανισμοί αλληλεπίδρασης και κινδύνου

Τα βότανα περιέχουν φυσικά δραστικά συστατικά τα οποία μπορεί να επηρεάζουν ποικίλες λειτουργίες του οργανισμού. Όταν δύο ή περισσότερα βότανα λαμβάνονται ταυτόχρονα, οι πιθανότητες ανεπιθύμητων αλληλεπιδράσεων αυξάνονται σημαντικά. Ορισμένοι βασικοί μηχανισμοί που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα περιλαμβάνουν:

• Ανταγωνιστική δράση: Δύο βότανα μπορεί να έχουν αντίθετη επίδραση. Για παράδειγμα, ένα ηρεμιστικό βότανο όπως η βαλεριάνα μπορεί να αδρανοποιηθεί από διεγερτικά βότανα όπως το ginseng.
• Συσσωρευτική τοξικότητα: Ορισμένα βότανα περιέχουν παρόμοιες δραστικές ουσίες που μπορεί να οδηγήσουν σε τοξικότητα όταν λαμβάνονται ταυτόχρονα.
• Ενζυμικές αλληλεπιδράσεις: Πολλά βότανα επηρεάζουν τα ηπατικά ένζυμα του συστήματος CYP450, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον μεταβολισμό φαρμάκων και άλλων ουσιών.

Πηγή: NCCIH – Herb-Drug Interactions

Επικίνδυνοι συνδυασμοί βοτάνων μεταξύ τους

• ginkgo biloba + ginseng

Ο συνδυασμός αυτών των δύο βοτάνων έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας, ιδιαίτερα σε άτομα που λαμβάνουν αντιπηκτικά. Και τα δύο βότανα μπορεί να επηρεάζουν την αιμόσταση μέσω διαφορετικών μηχανισμών, ενισχύοντας την αντιαιμοπεταλιακή δράση. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Phytomedicine, βρέθηκε ότι ο συνδυασμός μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον χρόνο πήξης του αίματος σε ορισμένα άτομα.

Πηγή: Combined Use of Ginkgo and Ginseng

• γλυκόριζα + δυόσμος

Η γλυκόριζα, ιδιαίτερα όταν καταναλώνεται σε υψηλές δόσεις ή για μεγάλα χρονικά διαστήματα, μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση νατρίου και απώλεια καλίου, οδηγώντας σε υπέρταση και υποκαλιαιμία. Ο δυόσμος, από την άλλη, σε μεγάλες ποσότητες έχει αναφερθεί ότι ενδέχεται να επηρεάζει τη γαστρική κινητικότητα και να αυξάνει τον κίνδυνο γαστρικής παλινδρόμησης. Ο συνδυασμός αυτός μπορεί να επιβαρύνει το πεπτικό και το καρδιαγγειακό σύστημα.

Πηγή: Effects of Licorice on Cardiovascular System

• ιβίσκος + πράσινο τσάι

Και τα δύο βότανα έχουν ήπια διουρητική δράση. Η παράλληλη χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση, απώλεια ηλεκτρολυτών, και αυξημένο καρδιακό ρυθμό. Η υποκαλιαιμία είναι πιθανή σε άτομα με προδιάθεση, κάτι που μπορεί να προκαλέσει μυϊκή αδυναμία και αρρυθμίες.

Πηγή: Hibiscus Tea and Diuretic Effects

Βότανα που αλληλεπιδρούν με φάρμακα

βαλσαμόχορτο (hypericum perforatum)

Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα επικίνδυνων αλληλεπιδράσεων. Το βαλσαμόχορτο ενεργοποιεί το ένζυμο CYP3A4, το οποίο οδηγεί σε ταχύτερη αποδόμηση φαρμάκων όπως:

• αντισυλληπτικά
• αναστολείς πρωτεάσης για HIV
• κυκλοσπορίνη
• SSRIs

Η ταυτόχρονη χρήση μπορεί να ακυρώσει τη δράση αυτών των φαρμάκων και να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του ασθενούς.

Πηγή: St. John’s Wort interactions

• echinacea + ανοσοκατασταλτικά

Η εχινάκεια διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα. Όταν συνδυάζεται με φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό (όπως μετά από μεταμόσχευση οργάνων), μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα αυτών των φαρμάκων, με πιθανές επικίνδυνες συνέπειες.

Πηγή: Echinacea and Immunomodulation

Ειδικοί πληθυσμοί που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο

• έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες

Πολλά βότανα δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς για την ασφάλειά τους κατά την εγκυμοσύνη. Για παράδειγμα, η χρήση ρίζας dong quai σχετίζεται με αιμορραγίες, ενώ η σεννά μπορεί να προκαλέσει έντονες συσπάσεις στο έντερο. Η αψιθιά είναι δυνητικά τοξική για το έμβρυο.

Πηγή: Herbal medicine use during pregnancy

• ηλικιωμένοι

Οι ηλικιωμένοι παρουσιάζουν συχνά πολυφαρμακία και χρόνιες παθήσεις. Αυτό τους καθιστά πιο ευάλωτους σε αλληλεπιδράσεις. Πολλά βότανα μεταβάλλουν την απορρόφηση και μεταβολισμό φαρμάκων όπως τα διουρητικά, τα αντιυπερτασικά και τα αντιπηκτικά.

Πηγή: Herb–drug interactions in elderly

Συμπτώματα που δείχνουν προβληματική αλληλεπίδραση

• Αιμορραγία ή μελανιές χωρίς εμφανή λόγο
• Απώλεια συνείδησης, υπνηλία ή σύγχυση
• Απότομες μεταβολές στην αρτηριακή πίεση
• Καρδιακές αρρυθμίες
• Γαστρεντερικά συμπτώματα χωρίς άλλη αιτία

Αν παρουσιαστούν τέτοια συμπτώματα κατά τη λήψη βοτάνων, πρέπει να αναζητηθεί άμεσα ιατρική βοήθεια.

Πώς να προστατευτείτε από τους επικίνδυνους συνδυασμούς

• συμβουλευτείτε επαγγελματία υγείας

Πριν ξεκινήσετε κάποιο βότανο, ειδικά αν λαμβάνετε φάρμακα, ζητήστε τη γνώμη γιατρού ή φαρμακοποιού. Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι ακόμα και «αθώα» βότανα όπως η τσουκνίδα ή το σκόρδο μπορεί να αλληλεπιδράσουν με φάρμακα.

• ελέγξτε τη δοσολογία και την ποιότητα

Η υπερδοσολογία είναι βασική αιτία προβλημάτων. Επιλέγετε πιστοποιημένα προϊόντα με ετικέτες που αναφέρουν αναλυτικά τα συστατικά και την περιεκτικότητα.

• αποφεύγετε τον ταυτόχρονο πειραματισμό

Μην ξεκινάτε περισσότερα από ένα βότανα ταυτόχρονα. Σε περίπτωση ανεπιθύμητων ενεργειών, θα είναι αδύνατο να γνωρίζετε ποιο ευθύνεται.

 Συμπέρασμα

Οι επικίνδυνοι συνδυασμοί βοτάνων είναι ένα υποτιμημένο αλλά σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας. Παρόλο που τα βότανα προσφέρουν πολλά θεραπευτικά οφέλη, η άγνοια γύρω από τις πιθανές αλληλεπιδράσεις μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές παρενέργειες. Η προσεκτική και ενημερωμένη χρήση, η ιατρική καθοδήγηση και η σωστή πληροφόρηση μπορούν να μειώσουν σημαντικά τους κινδύνους και να επιτρέψουν την ασφαλή ενσωμάτωσή τους στην καθημερινότητα.

Πηγή αναφοράς: NIH Office of Dietary Supplements – Herb Interactions